ΣΟΛ Crowe: Μελέτη για την εφαρμογή των προτύπων ESRS στις εισηγμένες εταιρείες στο Χρηματιστήριο Αθηνών – Σημαντικές τάσεις, ευρήματα και προκλήσεις

Η ΣΟΛ Crowe παρουσιάζει την πρώτη μελέτη για την εφαρμογή των Ευρωπαϊκών Προτύπων Υποβολής Εκθέσεων Βιωσιμότητας (European Sustainability Reporting Standards – ESRS) από εισηγμένες εταιρείες στο Χρηματιστήριο Αθηνών βάσει της σχετικής Εθνικής Νομοθεσίας 5164/2024, καταγράφοντας τη συμμόρφωση και τις τάσεις για το πρώτο έτος εφαρμογής των νέων προτύπων.

Η μελέτη βασίζεται σε δείγμα 49 εισηγμένων εταιρειών που δημοσίευσαν σχετική Έκθεση Βιωσιμότητας για τη χρήση του 2024 σύμφωνα με τα ESRS, και έχουν λάβει έκθεση περιορισμένης διασφάλισης από ορκωτούς ελεγκτές. Τα στοιχεία αντλήθηκαν από τις επίσημες αναφορές που έχουν αναρτηθεί στον ιστότοπο του Χρηματιστηρίου Αθηνών και αποτελούν την πρώτη σχετική μελέτη στην Ελλάδα που αποτυπώνει την προσέγγιση των ελληνικών επιχειρήσεων προς τους στόχους του ESG.

Καθολική υιοθέτηση των προτύπων για την κλιματική αλλαγή και τους εργαζόμενους

Κεντρικό στοιχείο των ευρημάτων της μελέτης αποτελεί ο βαθμός συμμόρφωσης των επιχειρήσεων στα βασικά θεματικά πρότυπα, αυτό της κλιματικής αλλαγής, καθώς και του οικείου εργατικού δυναμικού, το οποίο καλύπτει όλα τα ουσιώδη ζητήματα που σχετίζονται με τους άμεσα απασχολούμενους εργαζόμενους μιας επιχείρησης (σύνθεση, ίσες ευκαιρίες, συνθήκες εργασίας, εκπαίδευση και ανάπτυξη, υγεία και ασφάλεια στην εργασία κ.ά.), και διασφαλίζει ότι η ίδια η επιχείρηση ενθαρρύνει  τη λήψη μέτρων για την προώθηση της κοινωνικής υπευθυνότητας, της ισότητας και της βιώσιμης ανάπτυξης στο εσωτερικό της.

Σύμφωνα με τα ευρήματα, όλες οι εταιρείες του δείγματος υιοθέτησαν τα θεματικά πρότυπα E1 (Κλιματική Αλλαγή) και S1 (Οικείο Εργατικό Δυναμικό), σε πλήρη ευθυγράμμιση με τις τάσεις που καταγράφονται και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ενώ διαπιστώνεται ικανοποιητική κάλυψη των απαιτήσεων, ιδίως αν ληφθεί υπόψη ότι πρόκειται για το πρώτο έτος εφαρμογής των προτύπων, το οποίο χαρακτηρίζεται από αυξημένη πολυπλοκότητα και σημαντικές προσαρμογές.

Συνολικά, οι εταιρείες του δείγματος αξιολόγησαν κατά μέσο όρο 6 από τα 10 θεματικά πρότυπα ως σημαντικά. Σημειώνεται ότι η αναγνώριση του προτύπου, που αφορά τους εργαζομένους στην αλυσίδα αξίας (προμηθευτές, συνεργάτες, πελάτες κ.λπ.) ως σημαντικό θέμα ήταν αρκετά χαμηλή, γεγονός που αποτυπώνει μια περιορισμένη στόχευση στη βιωσιμότητα της αλυσίδας αξίας, με μόλις το 33% των εταιρειών να έχει θεσπίσει σχετικές διαδικασίες αξιολόγησης των προμηθευτών του, βάσει κριτηρίων ESG.

Ασυνέπεια μεταξύ στόχων και στρατηγικής για το κλίμα

Το 38% των εταιρειών έχει θέσει συγκεκριμένους κλιματικούς στόχους, ωστόσο δεν συνοδεύονται με τα αντίστοιχα σχέδια μετάβασης. Η ασυνέπεια αυτή υποδεικνύει την ανάγκη για πιο ολιστική και συνεπή προσέγγιση στη διαχείριση του κλιματικού κινδύνου και τη διαμόρφωση ESG στρατηγικών με μετρήσιμα βήματα και σαφές χρονοδιάγραμμα. Το εύρημα αυτό υπογραμμίζει την ανάγκη για σύνδεση των στόχων με συγκεκριμένες παρεμβάσεις και επενδυτικά πλάνα, την υιοθέτηση ενδιάμεσων δεικτών προόδου και τη διαμόρφωση σαφούς χρονοδιαγράμματος υλοποίησης.

Ευρωπαϊκή Ταξινομία – Χαμηλή ευθυγράμμιση κύκλου εργασιών, υψηλότερη στα CapEx

Η Ευρωπαϊκή Ταξινομία (EU Taxonomy) είναι ένα επιστημονικά τεκμηριωμένο σύστημα ταξινόμησης που καθορίζει ποιες οικονομικές δραστηριότητες θεωρούνται περιβαλλοντικά βιώσιμες στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο βασικός της στόχος είναι να βοηθήσει επενδυτές, επιχειρήσεις και δημόσιες αρχές να κατανοούν ποιες δραστηριότητες συμβάλλουν ουσιαστικά στην πράσινη μετάβαση και να κατευθύνουν αντίστοιχα τα κεφάλαια και τις πολιτικές τους.

Για να θεωρηθεί μια οικονομική δραστηριότητα ευθυγραμμισμένη με την Ευρωπαϊκή Ταξινομία πρέπει να συμβάλλει ουσιαστικά σε έναν από τους 6 περιβαλλοντικούς στόχους της ΕΕ, όπως η μείωση της κλιματικής αλλαγής, η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, η βιώσιμη χρήση υδάτων, η κυκλική οικονομία, η πρόληψη ρύπανσης και η προστασία της βιοποικιλότητας.

Στο πεδίο της Ευρωπαϊκής Ταξινομίας, το μέσο ποσοστό κύκλου εργασιών που συνδέεται με ευθυγραμμισμένες δραστηριότητες ανέρχεται μόλις στο 6%, καταδεικνύοντας το μικρό εύρος βιώσιμων δραστηριοτήτων για τις μεγαλύτερες εισηγμένες εταιρείες στην παρούσα φάση. Ωστόσο, το μέσο ποσοστό των Κεφαλαιουχικών Δαπανών (CapEx) που συνδέεται με ευθυγραμμισμένες βάσει της Ταξινομίας δραστηριότητες εμφανίζεται αισθητά υψηλότερο – με πάνω από το 10% του δείγματος να καταγράφει διαφορά άνω του 30% μεταξύ CapEx και Κύκλου Εργασιών. Το εύρημα αυτό υποδηλώνει μια θετική τάση επένδυσης προς πιο βιώσιμες επιχειρηματικές δραστηριότητες.

Χρηματοπιστωτικός τομέας – Περιθώριο για μεγαλύτερη ευθυγράμμιση

Αναλύοντας τις εκθέσεις των τεσσάρων συστημικών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, προέκυψε ότι ο δείκτης Green Asset Ratio (GAR) παραμένει ιδιαίτερα χαμηλός, με μέσο όρο 2%. Το γεγονός αυτό αναδεικνύει την ανάγκη για μεγαλύτερη κατεύθυνση χρηματοδότησης προς δραστηριότητες που πληρούν τα κριτήρια της Ευρωπαϊκής Ταξινομίας και δύνανται να ενισχύσουν τη βιώσιμη ανάπτυξη.

Επόμενα βήματα – Ενίσχυση της διαφάνειας και της συνέπειας

Τα συνολικά ευρήματα της μελέτης σκιαγραφούν μια θετική αφετηρία για τις ελληνικές εισηγμένες επιχειρήσεις στην πορεία συμμόρφωσης με τα ESRS, ενώ ταυτόχρονα αναδεικνύουν κρίσιμες περιοχές που χρήζουν περαιτέρω ενίσχυσης: η συνέπεια μεταξύ στόχων και στρατηγικής, η ολοκληρωμένη προσέγγιση στην αλυσίδα αξίας και η ενίσχυση των επενδύσεων σε δραστηριότητες που συνδέονται με την Ταξινομία συνιστούν βασικές προτεραιότητες για την επόμενη φάση.

Ο ρόλος των Εκθέσεων Βιωσιμότητας στην εταιρική αναφορά

Η μέση έκταση των Εκθέσεων Βιωσιμότητας που εξετάστηκαν ανέρχεται σε 150 σελίδες, γεγονός που επιβεβαιώνει ότι η βιωσιμότητα πλέον καταλαμβάνει πρωταγωνιστικό ρόλο στην εταιρική αναφορά. Παρά την πολυπλοκότητα και τις απαιτήσεις των νέων προτύπων, οι περισσότερες εταιρείες κατάφεραν να καλύψουν επαρκώς τις βασικές απαιτήσεις, θέτοντας μια ισχυρή βάση για τις επόμενες φάσεις εφαρμογής.

Η πρώτη αυτή χαρτογράφηση της εφαρμογής των ESRS από τις εισηγμένες εταιρείες στο Χ.Α. αποτυπώνει μια γενικά θετική εικόνα, με επαρκή συμμόρφωση και υψηλό επίπεδο δέσμευσης. Η μελέτη της ΣΟΛ Crowe αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο καλύτερης κατανόησης του τοπίου των αναφορών βιωσιμότητας στην ελληνική αγορά, ενόψει των συνεχώς αυξανόμενων απαιτήσεων διαφάνειας και υπεύθυνης επιχειρηματικότητας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Μπορείτε να κατεβάσετε ολόκληρη τη μελέτη, εδώ.

Π.Δ.54/2018: Η Λογιστική μεταρρύθμιση στην οικονομική λειτουργία των φορέων γενικής κυβέρνησης και η πορεία μετάβασης στο Νέο Λογιστικό Πλαίσιο

Δημήτρης Συρίγος, Διευθυντής, Business Monitoring, ΣΟΛ Crowe Συμβουλευτική

Αναφορά στις διεθνείς τάσεις στη λογιστική του Δημοσίου τομέα

Οι διεθνείς χρηματοοικονομικές κρίσεις κατέστησαν επιτακτική την ανάγκη για τη σύνταξη αξιόπιστων χρηματοοικονομικών καταστάσεων στο Δημόσιο τομέα, για την παρακολούθηση της επίδοσης των φορέων καθώς και για τη λήψη αποφάσεων λογοδοσίας και διαφάνειας.

Το γεγονός αυτό συνέτεινε, οι φορείς του Δημοσίου να υιοθετήσουν τη λογιστική του δεδουλευμένου, που αναγνωρίζει τα γεγονότα τη στιγμή που πραγματοποιούνται, ανεξάρτητα του χρόνου της χρηματικής συναλλαγής, με αποτέλεσμα οι οικονομικές πράξεις να αναγνωρίζονται και να καταχωρούνται στις οικονομικές καταστάσεις στις περιόδους που σχετίζονται. Αποτελεί δε θεμελιώδη διαφορά με τη χρήση της ταμειακής λογιστικής που ακολουθείται μέχρι και σήμερα στο Δημόσιο και έχει ως συνέπεια τα γεγονότα να εμφανίζονται με χρονική διαφορά στις οικονομικές καταστάσεις των φορέων σε σχέση με το χρόνο πραγματοποίησής τους.

Αυτή ήταν η βασική αιτία ανάπτυξης των IPSAS που αποτελούν ένα σύνολο 49 λογιστικών προτύπων για τον Δημόσιο τομέα βασιζόμενα στα Διεθνή Λογιστικά Πρότυπα Χρηματοοικονομικής Αναφοράς (Δ.Π.Χ.Α.). Παράλληλα, η ευρωπαϊκή επιτροπή το 2013 αποφάσισε να προχωρήσει στην ανάπτυξη ενός συνόλου ευρωπαϊκών λογιστικών προτύπων Δημοσίου τομέα, υπό τον τίτλο EPSAS, που είναι βασισμένα στα IPSAS, δηλαδή στη λογιστική του δεδουλευμένου.

Παρουσίαση του Π.Δ. 54/2018

Με διαμορφωμένο αυτό το διεθνές πλαίσιο αναπτύχθηκε στην Ελλάδα το νέο λογιστικό πλαίσιο για τους Φορείς της Γενικής Κυβέρνησης που περιγράφεται στο Π.Δ.54/2018 και έχει ως βάση τα IPSAS. Οι φορείς της Γενικής Κυβέρνησης πλέον, με την εφαρμογή του Προεδρικού Διατάγματος, θα είναι υποχρεωμένοι να τηρούν λογιστικό διπλογραφικό σύστημα που θα  παρακολουθεί τα οικονομικά τους δεδομένα με βάση την αρχή του δεδουλευμένου σε 8 ομάδες λογαριασμών ως εξής:

  • Ομάδα 1: έσοδα
  • Ομάδα 2: δαπάνες
  • Ομάδα 3: ενσώματα πάγια, άυλα πάγια και αποθέματα
  • Ομάδα 4: χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία
  • Ομάδα 5: χρηματοοικονομικές υποχρεώσεις
  • Ομάδα 6: προβλέψεις
  • Ομάδα 7: λοιπές οικονομικές ροές
  • Ομάδα 8: λογαριασμοί καθαρής θέσης

και στο τέλος κάθε χρήσης θα συντάσσουν  λογιστικές καταστάσεις που προβλέπονται από τα IPSAS, οι οποίες είναι:

  • Κατάσταση χρηματοοικονομικής θέσης (Ισολογισμός).
  • Κατάσταση χρηματοοικονομικής επίδοσης (Κατάσταση Αποτελεσμάτων).
  • Κατάσταση μεταβολής καθαρής θέσης.
  • Κατάσταση ταμειακών ροών.
  • Προσάρτημα, το οποίο περιλαμβάνει επεξηγηματικές σημειώσεις των χρηματοοικονομικών καταστάσεων.
  • Κατάσταση δημοσιονομικής αναφοράς.
  • Κατάσταση προϋπολογισμού και απολογισμού.

Επίσης στο Π.Δ. 54/2028 προβλέπονται ταξινομήσεις οι οποίες διακρίνονται σε υποχρεωτικές και προαιρετικές. Οι υποχρεωτικές ταξινομήσεις  είναι οι παρακάτω:

  • Οικονομική ταξινόμηση, στην οποία προκύπτουν οι απαιτούμενες πληροφορίες με βάση την ανάπτυξη του λογιστικού σχεδίου.
  • Διοικητική ταξινόμηση,    στην οποία αντανακλάται η οργανωτική και ιεραρχική δομή των φορέων.
  • Λειτουργική ταξινόμηση, στην οποία καθορίζονται οι τομείς ανάλωσης των δαπανών (προϋπολογισμός).

Οι προαιρετικές προβλέπουν ταξινομήσεις κατά πρόγραμμα και πηγή χρηματοδότησης, κατά χωρική κατανομή των χρηματοοικονομικών πόρων και τέλος ταξινομήσεις για κοστολογικούς σκοπούς.

Στόχος όλων όσων προαναφέραμε είναι η διασφάλιση της παροχής αξιόπιστης χρηματοοικονομικής πληροφόρησης με βάση την αρχή του δεδουλευμένου.

Λογιστική μεταρρύθμιση στη λειτουργία των φορέων Γενικής Κυβέρνησης

Η λογιστική μεταρρύθμιση, όπως προαναφέραμε, θα προέλθει από την υιοθέτηση της αρχής του δεδουλευμένου σε σχέση με τη χρήση της ταμειακής λογιστικής που εφαρμόζεται μέχρι σήμερα στη λειτουργία του Δημόσιου τομέα. Η εφαρμογή των διεθνών λογιστικών προτύπων του Δημόσιου τομέα (IPSAS) απαιτούν την εφαρμογή συγκεκριμένων ενεργειών. Συγκεκριμένα:

  • Την αναγνώριση και καταγραφή όλων των περιουσιακών στοιχείων, διαδικασία που πρέπει να επικαιροποιείται κάθε χρόνο.
  • Την ακριβή ενημέρωση της κατάστασης των παγίων στοιχείων (ενσώματων και άυλων), των αποθεμάτων, των απαιτήσεων και των υποχρεώσεων.
  • Την ανάγκη διακριτής διαχείρισης των παγίων περιουσιακών στοιχείων από τα αποθέματα. Ιδιαίτερη προσοχή θα απαιτηθεί στη λειτουργία των αποθηκών υλικού (ανταλλακτικά παγίων, αναλώσιμα, πρώτες ύλες…).
  • Η αρχή του δεδουλευμένου θα επιφέρει αλλαγή στο τρόπο αναγνώρισης, βεβαίωσης και είσπραξης των εσόδων. Η χρονική διαφοροποίηση της αναγνώρισης των εσόδων θα επιφέρει προσαρμογές στις διαδικασίες καταγραφής και αναφοράς τους. Ανάλογες προσαρμογές θα επέλθουν στην παρακολούθηση των απαιτήσεων, τον προσδιορισμό της ακριβούς αξίας τους και τον χαρακτηρισμό των επισφαλειών και των παραγραφών.
  • Αντίστοιχες αλλαγές θα επέλθουν και κατά την ορθή λογιστικοποίηση των εξόδων και του χρόνου αναγνώρισης των οφειλών προς τους προμηθευτές των φορέων.
  • Οι νομικές υποχρεώσεις, ειδικά εκείνες που ενδεχομένως να επιφέρουν μελλοντικές δαπάνες, θα πρέπει να παρακολουθούνται με ακρίβεια και συνέπεια.
  • Οι νέες οικονομικές καταστάσεις, όπως οι ταμειακές ροές και οι δημοσιονομικές αναφορές, απαιτούν εξοικείωση και άντληση περισσότερων στοιχείων για τη σύνταξή τους.

Όλα τα παραπάνω θα επιφέρουν σημαντικές αλλαγές στη λειτουργία των φορέων του Δημόσιου τομέα και ειδικότερα στις υπηρεσίες προμηθειών, διαχείρισης αποθηκών, παρακολούθησης παγίων, στις τεχνικές και νομικές υπηρεσίες και τέλος στην οικονομική υπηρεσία που καλείται να παρακολουθεί και να αποτυπώνει τις παραπάνω πληροφορίες.

Μετάβαση στο νέο λογιστικό πλαίσιο

Κατά την περίοδο της μετάβασης στο νέο λογιστικό πλαίσιο οι φορείς του Δημόσιου τομέα θα πρέπει να προετοιμαστούν και να προσαρμοστούν στα νέα πρότυπα, ώστε να διασφαλίσουν ότι οι παρεχόμενες οικονομικές πληροφορίες είναι αξιόπιστες και συμβατές με τα προβλεπόμενα στο Π.Δ. 54/2018.

Οι κανόνες και οι απαιτούμενες ενέργειες για την εφαρμογή του νέου λογιστικού πλαισίου προσδιορίζονται στο IRSAS 33, σύμφωνα με το οποίο ο κάθε φορέας θα πρέπει να αναγνωρίσει όλα τα περιουσιακά στοιχεία και τις υποχρεώσεις του, να τα αναταξινομήσει με βάση τη νέα οικονομική ταξινόμηση, να επιμετρήσει τις αξίες τους και να εξαιρέσει τα στοιχεία που δεν αναγνωρίζονται από το νέο πλαίσιο. Οι οδηγίες του προτύπου ισχύουν από τη λήψη της απόφασης για τη μετάβαση ως την ημερομηνία έναρξης της εφαρμογής, η οποία έχει ορισθεί η 1/1/2025.

Κατά την ημερομηνία αυτή θα πρέπει να δημοσιευτούν οι οικονομικές καταστάσεις, για τις οποίες κάναμε αναφορά προηγουμένως, στη παρουσίαση του ΠΔ 54/2018, με σαφή αναφορά των δεδομένων της προηγούμενης περιόδου. Εφόσον δεν είναι δυνατή η αναδιατύπωση των ποσών της συγκριτικής περιόδου, πρέπει να γίνει σαφής αναφορά στο γεγονός και στο λόγο που αυτό δεν κατέστη δυνατό.

Για να είναι σε θέση ο κάθε φορέας του Δημοσίου τομέα να προβεί σε αυτές τις ενέργειες, θα πρέπει να έχει φροντίσει:

  • Να εκπαιδεύσει το προσωπικό του, στις νέες απαιτήσεις της λογιστικής παρακολούθησης που προβλέπει το προεδρικό διάταγμα.
  • Να προετοιμάσει τα πληροφοριακά του συστήματα, ώστε να μπορούν να υποστηρίξουν τα νέα δεδομένα.
  • Να αναπροσαρμόσει την αξία της περιουσίας του σύμφωνα με τους νέους λογιστικούς κανόνες.
  • Να αναδιοργανώσει τις λογιστικές του διαδικασίες.

Όλα τα παραπάνω αποτελούν ένα στοίχημα που πρέπει να κερδηθεί από το Δημόσιο τομέα, ώστε να γίνει δυνατή η σύνταξη αξιόπιστων χρηματοοικονομικών καταστάσεων, που είναι απαραίτητες για την αξιολόγησή του και τη λήψη σημαντικών αποφάσεων που το αφορούν γενικότερα.